Όπως σε όλη την Ελλάδα, έτσι και στην Ύδρα ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τοπικά ήθη και έθιμα,
που τηρούνται παραδοσιακά και παρακολουθούνται από χιλιάδες επισκέπες, κάθε χρόνο στο νησί μας.

Την Πρωτοχρονιά, οι πόρτες των σπιτιών μένουν όλη τη μέρα ανοιχτές για να υποδεχτεί ο νοικοκύρης τον πρώτο επισκέπτη που θα μπει απρόσκλητος στο σπίτι. Ο νοικοκύρης καλωσορίζει τον επισκέπτη, του κρεμάει με μια κορδέλα στο λαιμό το πρωτοχρονιάτικο δώρο του και τον καλεί στο γιορτινό τραπέζι.

Ο αγιασμός στην Ύδρα, τα παλιά τα χρόνια, γινότανε την Παραμονή των Φώτων, για να εκδιωχθούν οι καλλικάντζαροι. Όλες οι νοικοκυρές εκκλησιαζόντουσαν στο Μεγάλο Αγιασμό και μετά το τέλος της Λειτουργίας μετέφεραν τον αγιασμό στα σπίτια τους, όπου με ένα μέρος του αγιασμού αγίαζαν κάθε γωνιά του σπιτιού τους, τις στέρνες και τα πηγάδια τους ενώ τον υπόλοιπο αγιασμό τον φύλλαγαν στο εικονοστάσι για την υπόλοιπη χρονιά. Την ίδια μέρα οι ιερείς όλων των ενοριών της Ύδρας, αγιάζανε τα σπίτια, τα καταστήματα και τα καΐκια των ενοριτών τους.

Την ημέρα των Θεοφανείων, μετά το τέλος της ακολουθίας του Μεγάλου Αγιασμού, προεξάρχοντος του Μητροπολίτη και με τους ιερείς των άλλων ενοριών, εσχηματίζετο μεγάλη λιτανευτική πομπή. Η Λιτανεία ξεκινούσε με λαμπρότητα στις 09.00-09.30πμ και με ψαλμωδίες και δεήσεις κατευθυνόταν με ενδιάμεσες στάσεις μέσω των παλαιών συνοικιών της Ύδρας - Κιάφας-Γκουρμάδας - έως την πλατεία των Καλών Πηγαδίων, όπου οι ιερείς του νήσιού τελούσαν τον αγιασμό των δύο πηγαδίων.

Αυτή η λιτανεία δεν είχε –όπως την περιγράφουν οι γεροντότεροι- να ζηλέψει σε τίποτα από την αντίστοιχη λιτανεία της Παναγίας της Τήνου σε λαμπρότητα και σε πλήθος πιστών!

Οι δρόμοι, οι πεζούλες, οι αυλές, τα παράθυρα, τα λιακωτά αλλά και τα μπαλκόνια ήταν γεμάτα από κόσμο που σταυροκοπιόταν η ατμόσφαιρα μύριζε λιβάνι και οι καμπάνες των εκκλησιών σήμαιναν χαρμόσυνα.

Στη συνέχεια, κοντά στο μεσημέρι η Λιτανεία έφτανε στο βορεινό μώλο του λιμανιού, μέσω της κεντρικής οδού Ανδρέα Μιαούλη και ο Δεσπότης έριχνε το Σταυρό δεμμένο με κορδέλα στη θάλασσα ψέλνοντας το "Εν Ιορδάνη...", αφήνοντας τρία περιστέρια, για να καθαγιασθούν τα ύδατα.

Με την κατάδυση του Σταυρού στη θάλασσα αρκετοί Υδραίοι βουτούσαν για να πιάσουν τον Σταυρό, «για το καλό», να τον ανασύρουν και να έχουν την ευλογία Του.

Αργότερα όταν κατασκευάστηκε ο μεγάλος λιμενοβραχίονας η λιτανεία κατέληγε εκεί διασχίζοντας το δυτικό τμήμα του λιμανιού και έκαναν την τελετή αυτή στην σκάλα που σχηματίζεται στο εσωτερικό του τμήμα.

Στη συνέχεια επεστρέφαν όλοι μαζί στη Μητρόπολη για να προσκυνήσουν το Σταυρό που άγιασε τα νερά προκειμένου να δώσει υγεία, καλές θάλασσες αλλά και καλά ταξίδια στους θαλασσινούς.

Μετά την Εκκλησία, τα παιδιά που έπεφταν στη θάλασσσα για να πιάσουν το Σταυρό, τον έπερναν και τον περιέφεραν στα μαγαζιά, αλλά και στα σπίτια για να έχουν οι Υδραίοι υγεία και προκοπή και σε ανταπόδοση οι πιστοί ασήμωναν τα παιδια και τα φιλοδωρούσαν με γλυκίσματα και χρήματα.

Εκτός από τον Αγιασμό των Υδάτων στο λιμάνι της Ύδρας και στην πλατεία των Καλών Πηγαδίων, ο καθαγιασμός των υδάτων γινότανε από το 1963 και στο λιμάνι του Καμινίου από τους ενορίτες της Εκκλησίας του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, για να έχουν οι ναυτικοί υγεία και καλά ταξίδια.

Στην Ύδρα τα τελευταία χρόνια, αυτός που ανασύρει τον Σταυρό από την θάλασσα –εκτός της ευλογίας- παίρνει σαν δώρο ένα χρυσό Σταυρό, έθιμο που καθιέρωσε η Μητρόπολη Ύδρας.

Από τα πιο όμορφα και τα πιο γραφικά Υδραίϊκα έθιμα είναι η περιφορά του Επιταφίου, μέσα στη θάλασσα, που γίνεται με μεγάλη Κατάνυξη το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής στα Καμίνια. Μετά από την περιφορά του Επιταφίου στη συνοικία, η πομπή καταλήγει στη θάλασσα, όπου μπαίνουνε οι βαστάζοι ίσαμε τα γόνατα και ακουμπάνε τα πόδια του Επιταφίου στο νερό, για να ευλογηθούν και να καθαγιαστούν τα νερά. Στη συνέχεια γίνεται δέηση υπέρ των ναυτικών που ταξιδεύουν, για ήσυχα ταξίδια και καλό γυρισμό.

Το έθιμο πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στα Καμίνια το έτος 1923 και από τότε επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο σύμφωνα με την παράδοση. Ξεκίνησε από τους σφουγγαράδες των Καμινίων, των οποίων τα σφουγγαράδικα καΐκια αναχωρούσαν μετά την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως και επέστρεφαν κοντά στην ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.

Το θέαμα είναι μεγαλοπρεπές, φαντασμαγορικό και κάθε Μεγάλη Παρασκευή παρακολουθείται με κατάνυξη και ευλάβια από όλους τους ενορίτες και πολλούς ξένους που έρχονται στα Καμίνια για να παρακολουθήσουν ειδικά αυτό το έθιμο. Η περιφορά του Επιταφίου στα Καμίνια γίνεται νωρίτερα απ' ό,τι στην πόλη της Ύδρας για να μπορέσουν οι επισκέπτες του νησιού να δουν όλα τα έθιμα.

Στην πόλη της Ύδρας, μετά την ακολουθία των Μεγάλων Ωρών της Αποκαθηλώσεως, οι καμπάνες των ενοριών σημαίνουν πένθημα. Πρώτη σημαίνει η Μεγάλη Καμπάνα του Μοναστηριού και ακολουθούν οι καμπάνες των υπολοίπων ενοριών, της Αγίας Βαρβάρας, της Υπαπαντής και του Αγίου Δημητρίου. Όλοι οι Επιτάφιοι συγκεντρώνονται στη βόρεια είσοδο της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου, στην πλατεία Π. Κουντουριώτη στο λιμάνι και ακολουθεί η Περιφορὰ των Επιταφίων μέσα από τα πλακόστρωτα δρομάκια της Πόλης της Ύδρας.

             

Η Ανάσταση γίνεται μέσα σε κατανοικτική ατμόσφαιρα, στο φως των κεριών, σε όλες τις Εκκλησίες του νησιού, έχει ιδιαίτερο χρώμα και τελειώνει την Κυριακή του Πάσχα με το παραδοσιακό ψήσιμο του οβελία και το "κάψιμο του Ιούδα".

Όλες οι ενορίες της Ύδρας τελούσαν το έθιμο του καψίματος του Ιούδα, από πολύ παλιά μετά τον εσπερινό της Αγάπης, ανήμερα την Κυριακή του Πάσχα. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ενοριών ήταν μεγάλος και μάλιστα κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας οι εκκλησίες έβγαζαν δίσκο προκειμένου να καλυφθούν τα έξοδα για το έθιμο.

Η προετοιμασία για την κατασκευή του Ιούδα άρχιζε πολύ πριν από τη Μεγάλη Εβδομάδα. Τον φτιάχνανε στο μπόϊ σωστού άνδρα, τον ντύνανε απ΄έξω με εβραϊκά ρούχα και τον παραγιομίζανε με άχυρα μέσα στα οποία βάζανε στρακαστρούκες και ρουκέτες, για να γίνει μεγάλος βουηχτός.

Το ενα του χέρι, το αριστερό το κάνανε τεντωτό στη γραμμή του ώμου, με το δείκτη του χεριού αυτού που λέγεται λιχανός να δείχνει, και τα άλλα δάκτυλα μαζεμένα σε γροθιά. Από το τεντωμένο αυτό δάκτυλο, του κρεμάγανε μία σακουλίτσα που είχε μέσα τα τριάκοντα αργύρια της προδοσίας. Το άλλο του χέρι το δεξιό το υψώνανε και τα κάνανε σαν κουλούρι, ώστε ο λιχανός του τεντωμένος να ακουμπάει στο μηνίγγι του Ιούδα.

Το πρωϊ της Κυριακής του Πάσχα, οι Υδραίοι και οι επισκέπτες περιτριγύριζαν τον Ιούδα που τον είχανε καβάλα ανάποδα σε άλογο, έριχναν βαρελότα και τον πετροβολούσαν, προτού τον στήσουν στο ικρίωμα που θα τον εκτελούσαν και θα τον καίγανε το απόγευμα.

Το απόγευμα μετά τον εσπερινό, σε κάθε ενορία όλα τα παλληκάρια με παλιά ντουφέκια, καραμπίνες, τρουμπόνια, καρυοφύλλια και άλλα, παίρνανε τον παπά και όλους τους ενορίτες και πηγαίνανε στον λάκκο που τον είχανε στήσει, τον εκτελούσανε και τον καίγανε.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η εκτέλεση και το κάψιμο του Ιούδα γίνεται πλέον στο λιμάνι της Ύδρας,
στον λιμενοβραχίονα μπροστά από τη Σχολή των Εμποροπλοιάρχων.

         

Ονομαστό είναι επίσης και το Υδραίϊκο καρναβάλι, στο οποίο ντόπιοι και ξένοι επισκέπτες συμμετέχουν, διασκεδάζουν και χαίρονται έντονα, με τους μεταμφιεσμένους να περιδιαβαίνουν στα σοκάκια της πόλης την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς έχοντας μπροστά τους τον βασιλιά καρνάβαλο.

Την έναρξη των αποκρεών στην Ύδρα, σηματοδοτούσε κατά τα παλαιά χρόνια, η ημέρα του εορτασμού της μνήμης του Αγίου Αντωνίου του Μέγα την 17ην Ιανουαρίου. Την ημέρα αυτή, σε όλες τις γειτονιές της Υδρας, οι καρναβαλιστές άρχιζαν να κτυπούν τύμπανα και ταμπούρλα, αναγγέλοντας το χαρμόσυνο μήνυμα των απόκρεων.

Σήμερα, οι καρναβαλιστές συγκεντρώνονται στην Πλατεία του Ναυάρχου Βότση και από εκεί ανεβαίνουν τα σκαλάκια της οδού Αντωνίου Λυγνού. Μετά το Αρχοντικό του Σαχτούρη, στρίβουν δεξιά και φθάνουν στη Λάκκα του Χίλαρη, όπου πραγματοποιούν την πρώτη τους στάση. Εκεί στήνεται χορός με πατροπαράδοτα νησιώτικα τραγούδια με την συνοδεία κερασμάτων.

Στη συνέχεια, μέσω της οδού Αντωνίου Κριεζή που οδηγεί στα Καμίνια, παρακάμπτοντας τη διαδρομή στο ύψος της Εκκλησίας της Θεοτόκου, κατευθύνονται προς την Λάκκα του Τζάθα ή Μπαμπορή και προχωρώντας προς την θέση Πεταλίδιζα, κοντά στην Εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, στρίβουν δυτικά και κατευθύνονται προς το λιμάνι του Καμινίου.

Περνώντας το ποτάμι των Καμινίων καταλήγουν στη Λάκκα του Κόκκορη, όπου πραγματοποιείται δεύτερη στάση με κεράσματα και χορούς. Μετά τη δεύτερη στάση, οι καρναβαλιστές κατευθύνονται προς την Εκκλησία της Αναλήψεως του Καμινίου και ακολουθώντας τον επάνω δρόμο του Καμινίου καταλήγουν στην Λάκκα Γαβρίλη για την τρίτη και τελευταία στάση της περιφοράς του Καρνάβαλου.

Τέλος οι καρναβαλιστές, από την Λάκκα του Γαβρίλη, κατηφορίζουν μέχρι την οδό Αντωνίου Λιγνού, για να φθάσουν πάλι στην πλατεία του Ναυάρχου Βότση και από εκεί η παρέλαση του Καρνάβαλου με τύμπανα και νταούλια πηγαίνει στην παραλία της Ύδρας, όπου στήνεται χορός με νησιώτικα παραδοσιακά και άλλα ξενόφερτα τραγούδια.

Ο καρνάβαλος, μετά την παραλία της Ύδρας, περνά από την οδό του Γεωργίου Σαχτούρη και καταλήγει στην ταβέρνα "Ξερή ελιά" όπου και κρεμάται. Στη συνέχεια ακολουθεί χορός και γλέντι με παραδοσιακά αποκριάτικα τραγούδια, χορούς, μεζέδες και καλό κρασί.